थोर समाज सुधारक महात्मा फुले (Mahatma Phule) यांनी आपले संपूर्ण आयुष्य महिला, वंचित आणि शोषित शेतकऱ्यांना हक्क मिळवून देण्यासाठी समर्पित केले. यामुळेच त्यांची पत्नी सावित्रीबाई फुले यांना फार समस्यांचा सामना करावा लागलला. रुढीवादी समाज त्यांना टोमणे मारायचा आणि शिव्या-शाप ही द्यायचा. काही लोकांनी तर त्यांच्यावर शेण ही फेकले. तरीही फुले दांपत्याने आपले काम करणे सुरुच ठेवले. समाजाने खुप विरोध केला तरीही त्यांच्यावर त्याचा काही परिणाम होत नसल्याचे पाहता त्यांना ठार करण्यासाठी दोन व्यक्तींना पाठवण्यात आले.
फुले दांम्पत्य आपले संपूर्ण काम पूर्ण करुन रात्रीची झोप घेत होते. तेव्हा अचानक झोपेतून जाग आल्याने त्यांना दिव्याचा एक मंद प्रकाश दिलसा. तेव्हा फुले यांनी तु्म्ही लोक कोण आहात असे विचारले? त्या दोघांपैकी एकाने म्हटले आम्ही तुम्हारा ठार करण्यासाठी आलो आहोत. तर दुसऱ्याने ओरडत म्हटले की, आम्ही तुम्हाला यमलोकात पाठवण्यासाठी तयार आहोत.
हे ऐकून फुलेंनी त्यांना विचारले की, मी तुमचे काय नुकसान केलेय? तुम्ही मला का मारणार आहात? त्यांनी असे उत्तर दिले की, तुम्ही आमचे काही नुकसान केलेले नाही पण आम्हाला तुम्हाला ठार करण्यासाठी पाठवले आहे. अशातच मला ठार करुन काय होणार? हत्यारांनी उत्तर देत म्हटले आम्हाला प्रत्येकी १-१ हजार रुपये मिळणार आहेत. यावर फुलेंनी म्हटले की, अशाने तर माझ्या मृत्यूमुळे तुम्हाला लाभच होणार आहे. यामुळे माझे शीर कापा. हे माझे सौभाग्य असेल की, ज्या गरिब लोकांची मी सेवा करुन स्वत:ला भाग्यशाली आणि धन्य मानत होतो तेच माझ्या गळ्यावर चाकू चालवणार आहेत. माझे आयुष्य केवळ दलितांसाठी आहे. माझा मृत्यू सुद्धा गरिबांच्या हितासाठी आहे.
फुलेंचे हे बोलणे ऐकून त्यांची हत्या करण्यासाठी आलेल्या दोघांनी माफी मागितली आणि म्हटले, आम्ही त्या लोकांना ठार करु ज्यांनी आम्हाला तुम्हाला मारण्यासाठी पाठवले होते. यावर फुलेंनी त्यांना समजावले आणि त्यांना अशी शिकवण दिली की, एखाद्याचा सूड घेऊ नये. या घटनेनंतर त्यापैकी एकाचे नाव रोडे आणि दुसऱ्याचे नाव पं. धोंडीराम नामदेव असे होते. ही संपूर्ण घटना धनंजय कीर यांनी लिहिलेल्या महात्मा फुले यांच्या आत्मचरित्रात आहे.(Mahatma Phule)
या व्यतिरिक्त महात्मा फुले यांनी पुनर्विवाह अधिनियम १८५६ मध्ये पारित केला. मात्र तरीही विधावांच्या पुनर्विवाहाला समाजातील बहुतांश जणांनी स्विकारले नाही. अत्यंत कमी वयातच मुलींची वयाने मोठ्या असलेल्या पुरुषांशी लग्न करण्यास भाग पाडले जायचे.
हे देखील वाचा- चंद्रशेखर आजाद यांच्या बद्दलच्या खास गोष्टी
फुले दांम्पत्याने १८६३ मध्ये विधवा झालेल्या महिलांचे लैंगिक शोषण करुन त्या गर्भवती होत असल्याने त्यांच्यासाठी घर उभारली. महिला या ठिकाणी गपचुप यायचे आणि त्यांच्या डिलिवरची व्यवस्था केली जायची. मात्र महिलांना आपल्या पोटातील मुलाला जन्म द्यायचा होता. त्यामुळे त्यांच्यासाठी या घरांचे दरवाजे उघडेच होते. तसे शक्य नसते तर फुले दांम्पत्यांनी ते केले असते.
