वाराणसी मधील जिल्हा कोर्टात ज्ञानव्यापी प्रकरणातील शिवलिंगासंबंधित कार्बन डेटिंगच्या मागणीवर निर्णय घेतला जाऊ शकतो. ज्ञानव्यापी परिसरातील वजुखान्यात सर्वेदरम्यान मिळालेल्या कथित शिवलिंगाच्या कार्बन डेटिंग संदर्भात हिंदू पक्षाकडून कोर्टात याचिका दाखल करण्यात आली होती. तर मुस्लिम पक्षाने याला फव्वारा असल्याचे म्हटले होते. हिंदू पक्षाने अशी मागणी केली होती की, कार्बन डेटिंग किंवा कोणत्याही वैज्ञानिक पद्धतीने ज्यामुळे शिवलिंगाचे नुकसान होणार नाही. मात्र अखेर कार्बन डेटिंग (Carbon Dating) नक्की काय आहे आणि त्याच्या माध्यमातून कोणत्याही वस्तूच्या वयाबद्दल कसे कळते?
काय आहे कार्बन डेटिंग?
कोणत्याही वस्तूचे वय किती आहे हे कळण्यासाठी कार्बन डेटिंगचा वापर केला जातो. रेडिओ कार्बन डेटिंग तंत्रज्ञानाचा आविष्कार १९४९ मध्ये शिकागो युनिव्हर्सिटीच्या विलियर्ड लिबि आणि त्यांचे साथीदार यांनी केला होता. १९६० मध्ये त्यांनी या कामासाठी रसायनचा नोबल पुरस्कार ही दिला गेला होता. या तंत्रज्ञानाच्या माध्यमातून वैज्ञानिक लाकूड, चारकोल, बीज-बिजाणू आणि हाडं. चामडे, केस, फर, शिंग आणि रक्त अवशेष, दगडं-माती यांच्याबद्दल अगदी जवळून वयाचा शोध करु शकतात. ज्या कोणत्याही वस्तूत कार्बनचे प्रमाण अधिकक असते त्याबद्दल या तंत्रज्ञानाच्या माध्यमातून वय शोधून काढले जाते.
कशा पद्धतीने केले जाते?
वायुमंडळात कार्बनचे तीन प्रकारचे आइसोटोप आढळतात.हे कार्बन-१२, कार्बन-१३ आणि कार्बन-१४ च्या रुपात ओळखले जातात. कार्बन डेटिंगच्या माध्यमातून याचे कार्बन-१२ ते कार्बन-१४ च्या दरम्यानचे गुणोत्तर काढले जाते. जेव्हा कोणत्याही जीवाचा मृत्यू होतो तेव्हा ते वातावरणातून कार्बनची देवाणघेवाण करणे बंद करतात. या अंतराच्या आधारावर कोणत्याही अवशेषाच्या वयाच शोध लावला जातो. खासकरुन कार्बन डेटिंगच्या मदतीने केवळ ५० हजार जुन्या अवशेषांबद्दल शोध घेतला जाऊ शकतो. (Carbon Dating)
हे देखील वाचा- केरळातील पद्मनाभस्वामी मंदिरात दिव्य शाहाकारी मगरीला दिली गेली भू समाधी
कार्बन डेटिंग केवळ त्याच गोष्टींची केली जाते ज्यामध्ये कार्बनचे प्रमाण अधिक असते. खासकरुन यासाठी कार्बन-१४ चे असणे गरजेचे असते. खरंतर कार्बन-१२ स्थिर असतो आणि त्याचे प्रमाण कमी होत नाही. तर कार्बन-१४ रेडियोएक्टिव्ह असतो आणि त्याचे प्रमाण कमी होते. कार्बन-१४ जवळजवळ ५७३० वर्षात आपल्या प्रमाणाच्या अर्धे होते. याला हाफ-लाइफ असे म्हटले जाते. कोणत्याही पर्वतावर मिळालेल्या रेडियोएक्टिव्ह आइसोटोपच्या आधारावर त्याच्या वयाचा शोध घेतला जाऊ शकतो.
