सर्वसामान्यपणे असे मानले जाते की, कश्मीरी पंडित ती लोक असतात जे कश्मीर मधील स्थानिक असून, जे ब्राम्हण आणि त्यांचा धर्म हिंदू आहे. परंतु कश्मीर मध्ये मुस्लिम पंडित सुद्धा राहतात ते आपल्या आडवानाच्या येथे पंडित लावतात. परंतु धर्माने मुस्लिम आहेत. अशातच मोठा प्रश्न उपस्थितीत राहतो की, कश्मीर मधील मुस्लिम आपल्या नाव पंडित का लावतात? (Kashmiri Pandit)
कश्मीर मध्ये काही प्रकारची लोक आपल्या आडनावात पंडित लावतात. मात्र कश्मीर मध्ये आफल्या नावासह पंडित आडनाव लावणाऱ्या मुस्लिमांची वेगळीच कथा आहे.
मोहम्मद देन फौक आपल्या प्रसिद्ध पुस्तक कश्मीर कौमचा इतिहासात पंडित शेख नावाचे एक चॅप्टर आहे. यामध्ये कश्मीर मध्ये इस्लाम धर्म येण्यापूर्वी सर्वात हिंदू धर्मीय होते. यामध्ये हिंदू ब्राम्हण ही होते. याच्यासोबत दुसऱ्या जातीची लोक ही होती. परंतु ब्राम्हणांमध्ये एक असा फिरका होता की, त्यांना केवळ जुन्या काळापासून शिकायचेच होते. या लोकांना पंडित म्हटले जायचे.
इस्लाम मधील एका फिरक्याने पंडित आडनाव लावण्याची परंपरा
या पुस्तकात पुढे लिहिले गेले आहे की, इस्लाम धर्म कबुल केल्यानंतर या फरकाने पंडित आडनाव मानासह कायम ठेवले. तरीही हा फिरका मुस्लिम असला तरीही आता पर्यंत पंडित म्हटले जाते. त्यामुळे मुस्लिम पंडित फिरका शेख अशा नावाने ही ओळखले जातात. त्यांना आदराने ख्वाजा असे ही म्हटले जाते. मुस्लिम पडितांची सर्वाधिक लोकसंख्या ग्रामीण परिसरात आहे.
कश्मीर मध्ये मुस्लिम पंडितांची लोकसंख्या जवळजवळ ५० हजारच्या आसपास आहे. ते असे मुस्लिम आहेत ज्यांनी मुस्लिम धर्म स्विकारला आहे. जे मुस्लिम पंडित आहेत ते मूळचे कश्मीरचेच आहेत. ते बाहेरचे नाहीत. पुस्तकात असे ही लिहिले आहे की, कश्मीरी तर हे पंडित आहेत.
अशा प्रकारचे काही मुस्लिम आडनाव म्हणून भट या बट सुद्धा लिहितात. यामागे सुद्धा कथा आहे. ती अशी लोक आहेत. ज्यांनी खुप आधीच धर्म बदल केला आणि हिंदूंमधून मुस्लिम झाले. पंडित सुद्धा बट लिहितात. ज्या मुस्लिमांनी आपल्या सोबत पंडित लावेले आहे त्यांनी इस्लाम धर्म स्विकारण्यापूर्वी सर्वात आधी उच्च वर्ग होता. तो ब्राम्हणांपेक्षा ही उच्च वर्ग होता.
बनवासी कश्मीरी पंडित
हे ते पंडित आहेत जे मुस्लिम राजांच्या दडपशाहीमुळे दुसऱ्या ठिकाणी पलायन करुन गेले. त्यापैकी बहुतांश लोक परत आली सुद्धा. त्यांना बनवासी कश्मीरी पंडित असे म्हटले जाते. (Kashmiri Pandit)
मलमासी पंडित
हे ते पंडित आहेत जे मुस्लिम राजांच्या समोर कधीच झुकले नाहीत
बुहिर कश्मीरी पंडित
ही ती लोक आहेत जे व्यापार करतात
हे देखील वाचा- जापानच्या ‘या’ बेटावर जाण्यास महिलांना बंदी तर पुरुषांच्या वस्राबद्दलही आहेत नियम
मुस्लिम कश्मीरी पंडित
हे ते पंडित आहेत जे आधी हिंदू होतो पण नंतर मुस्लिम झाले. पण पंडित आडनाव सुद्धा लावतात. हे लोक भट, बट, धर, दार, लोन, मंटू, गनी, तांत्रे, मट्टू, पंडित, राजगुरु, राठेर, राजदान, मगरे, याटू, वानी सारखी आडनावे आपल्या नावासोबत लावतात.
