Red Fort : दिल्लीतील प्रसिद्ध लाल किल्ला (Red Fort) हे भारताच्या इतिहासातील एक भव्य वास्तुशिल्प आहे. परंतु फार कमी लोकांना माहीत आहे की लाल किल्ला सुरुवातीला लाल नव्हता. मुघल सम्राट शाहजहान यांनी 1639 मध्ये जेव्हा या किल्ल्याचे बांधकाम सुरू केले, तेव्हा तो पांढऱ्या दगडांचा (चुनखडीचा) किल्ला होता. संपूर्ण किल्ला शुभ्र पांढऱ्या रंगात चमकत असे, ज्यामुळे त्याला “श्वेत किल्ला” असे म्हटले जात असे. मात्र, कालांतराने चुनखडीचे दगड झिजत गेले, तुटले आणि ब्रिटिश काळात त्यांना बदलून लाल वाळू दगडांचा वापर करण्यात आला. त्यामुळे आज आपण पाहतो तो लाल किल्ला प्रत्यक्षात सुरुवातीला पांढरा होता.
ब्रिटिश काळातील बदल
18व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि 19व्या शतकाच्या सुरुवातीला किल्ल्याची जीर्णावस्था सुरू झाली. चुनखडी झिजल्याने तिच्या ऐवजी ब्रिटिशांनी लाल वाळू दगड वापरले आणि त्यानंतरच किल्ला लालसर दिसू लागला. त्यामुळेच तो “लाल किल्ला” म्हणून ओळखला जाऊ लागला. हा बदल किल्ल्याच्या सौंदर्याला नवा आयाम देणारा ठरला असला तरी त्याची मूळ ओळख बदलून गेली. इतिहासकारांच्या मते, लाल किल्ल्याचा मूळ पांढरा रंग पाहिला असता तर तो ताजमहालाइतकाच मोहक वाटला असता.
Red Fort
दिल्लीतील प्रदूषणाचा लाल किल्ल्यावर परिणाम
आजच्या घडीला दिल्लीतील वाढलेले हवेचे प्रदूषण आणि आम्लवृष्टी (acid rain) लाल किल्ल्याच्या दगडांवर मोठा परिणाम करत आहेत. सल्फर डायऑक्साईड, नायट्रोजन ऑक्साईड सारखे रसायनयुक्त प्रदूषक पावसाच्या पाण्यात मिसळून आम्ल तयार करतात. हे आम्ल लाल वाळू दगडांशी संपर्कात येताच दगड झिजतो, पृष्ठभागावर डाग पडतात आणि त्याचा रंग गडद तपकिरी किंवा काळसर होऊ लागतो. यामुळे किल्ल्याची भव्यता कमी होत चालली आहे. अनेक ठिकाणी दगड गुळगुळीत न राहता खडबडीत झाले आहेत.
पुरातत्व विभागाचे प्रयत्न
भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (ASI) या संस्थेकडून किल्ल्याचे नियमित साफसफाई आणि देखभाल केली जाते. विशेष रसायनांनी दगडांची धुलाई करून त्यावरील डाग आणि प्रदूषणामुळे झालेल्या थरांना काढले जाते. तरीही दिल्लीतील वाढत्या प्रदूषणामुळे हे प्रयत्न अपुरे ठरत आहेत. दरवर्षी लाखो पर्यटक लाल किल्ला पाहण्यासाठी येतात, त्यामुळे त्याच्या संरक्षणावर अधिक भर देणे आवश्यक आहे. तसेच, किल्ल्याच्या काही भागांत संरक्षणात्मक आवरण (protective coating) देण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत. (Red Fort)
=========
हे देखील वाचा :
Prime Minister Security : पंतप्रधानांच्या सुरक्षिततेबाबत कोणत्या पुस्तकात माहिती असते?
Divorce Laws : घटस्फोट झाल्यानंतर पतीच्या मृत्यूनंतर मुलांचा संपत्तीत किती अधिकार असतो?
Nepal : जर नेहरु यांनी मान्य केले असते तर नेपाळ भारताचे राज्य असते…काय होता प्लॅन?
===========
आधुनिक काळातील संदेश
लाल किल्ल्याची कहाणी आपल्याला दोन गोष्टी शिकवते. पहिले म्हणजे इतिहासातील वास्तूंचे मूळ रूप जपणे किती महत्त्वाचे आहे. आणि दुसरे म्हणजे प्रदूषणाचे दुष्परिणाम फक्त आरोग्यावर नाही तर आपल्या सांस्कृतिक वारशावरही होतात. जर प्रदूषणाचा वेगाने वाढणारा प्रभाव रोखला नाही, तर काही दशकामध्ये लाल किल्ल्याची भव्यता अधिक झिजून जाईल. त्यामुळे हवा स्वच्छ ठेवणे आणि वारसा स्थळांचे योग्य जतन करणे ही आपली सामूहिक जबाबदारी आहे.
Latest Marathi News | News in Marathi | Live news Updates in Marathi on Trending Topics
