दिवाळी झाल्यानंतर त्रिपुरारी पौर्णिमेपर्यंत अनेक महत्त्वाचे सण साजरे केले जातात. या सणांना उत्सवासारखे मोठे स्वरूप प्राप्त नसले तरी त्याचे धार्मिक महात्म्य मात्र मोठे आहे. दिवाळीनंतर कार्तिक महिन्यातच साजरी होणारी एक अतिशय महत्त्वाची तिथी म्हणजे ‘वैकुंठ चतुर्दशी’. कार्तिक महिन्यातील शुक्ल पक्षातील चतुर्दशी ही वैकुंठ चतुर्दशी म्हणून ओळखळी जाते. हिंदू धर्मात या चतुर्दशीला विशेष महत्त्व आहे. यादिवशी भगवान विष्णू आणि शिव यांची एकत्र पूजा केली जाते. (Vaikuntha Chaturdashi 2025)
वैकुंठ चतुर्दशी प्रामुख्याने कार्तिक पौर्णिमेच्या आदल्या दिवशी साजरी केली जाते. यावर्षी ही चतुर्दशी ४ नोव्हेंबर रोजी साजरा केली जाणार आहे. यावर्षी वैकुंठ चतुर्दशी मंगळवार, ४ नोव्हेंबर रोजी दुपारी २ वाजता सुरु होणार आहे आणि त्याच दिवशी रात्री म्हणजे ४ नोव्हेंबर रोजी रात्री १०.३६ वाजता ही तिथी संपणार आहे. निशीथ काळ अर्थात विष्णू पूजेचा शुभ मुहूर्त हा ४ नोव्हेंबरच्या मध्यरात्री ११:५८ ते ५ नोव्हेंबरच्या पहाटे १२:४९ पर्यंत असेल. (Marathi)
वैकुंठ चतुर्दशीच्या सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे या दिवशी होणारी हरी हरेश्वर भेट. अर्थात या दिवशी भगवान विष्णू आणि भगवान शिव यांची भेट होते अशी मान्यता आहे. चातुर्मासातील कार्तिक मासात हर हरेश्वर भेट हा खूप महत्वाचा दिवस असतो. देवशयनी एकादशीपासून चातुर्मासात विष्णू शेषावर झोपी जातात त्यानंतर चार महिन्याच्या या काळात संपूर्ण विश्वाचा कारभार शंकराकडे असतो. वैकुंठ चतुर्दशीच्या दिवशी शंकर निद्रेतून जागी झालेल्या विष्णूकडे येऊन त्यांना या सृष्टीचे पालकत्व सुपूर्द करतात आणि स्वतः कैलास पर्वतावर तपस्येसाठी जातात, अशी मान्यता आहे. या दिवशी ‘हरिहर भेट’ म्हणजे विष्णू आणि शंकराची भेट होते. (Marathi News)
वैकुंठ चतुर्दशीच्या दिवशी विष्णू-शिवाची एकत्रित पूजा केल्याने आणि व्रत केल्याने भक्ताला थेट वैकुंठ धामाची प्राप्ती होते, असे सांगितले जाते. वैकुंठ चतुर्दशीच्या दिवशी श्री विष्णूची मध्यरात्री अर्थात निशीथ काळात आणि भगवान शंकराची सकाळच्या ब्रह्म मुहूर्तावर पूजा करण्याची परंपरा आहे. अनेक ठिकाणी वैकुंठ चतुर्दशीच्याच दिवशी भगवान श्री विष्णूंना बेलपत्र आणि भगवान शिव शंकरास तुळस अर्पण केली जाते. धार्मिक मान्यतेनुसार जो व्यक्ती या दिवशी भगवान शिव आणि विष्णूची पूर्ण विधीपूर्वक पूजा केल्याने मोक्ष प्राप्त होतो. तसेच त्या व्यक्तीच्या आयुष्यातील सर्व दु:ख दूर होतात. तसेच या दिवशी पूजा केल्याने व्यक्तीच्या कुंडलीतील सर्व अशुभ प्रभाव दूर होतात. (Todays Marathi Headline)
वैकुंठ चतुर्दशीच्या पूजेची पद्धत
वैकुंठ चतुर्दशीच्या दिवशी ब्रह्म मुहूर्तावर उठून स्नान करावे. त्यानंतर नवीन वस्त्र परिधान करावे. यानंतर घरातील मंदिरात लाल किंवा पिवळ्या रंगाचे वस्त्र चौरंगावर पसरून घ्यावे. त्यानंतर त्यावर शिव आणि श्रीविष्णूचा फोटो किंवा मूर्ती स्थापित करावी. यानंतर तुपाचा दिवा लावून संकल्प करा. भगवान विष्णूला कमळ आणि शिवाला बेलपत्र अर्पण करून ओम् श्री विष्णुवे च विद्महे वासुदेवाय धीमहि, तन्नो विष्णु: प्रचोदयात्। या भगवान विष्णूच्या मंत्राचा १०८ वेळा जप करावा. यानंतर भगवान शिवाच्या मंत्राचा जप करावा. ओम नमः शिवाय। (Latest Marathi News)
वैकुंठ चतुर्दशीच्या दिवशी भगवान शिवाची पूजा करणे देखील खूप महत्वाचे मानले जाते. भगवान शिवाची पूजा करण्यासाठी, प्रथम शिवलिंगावर गाईचे दूध, दही आणि मधाचा अभिषेक करा. नंतर, फुले, बिल्व पाने, अंजीर, धतुरा, भांग, मिठाई आणि हंगामी फळे अर्पण करा. प्रसाद अर्पण केल्यानंतर, रुद्राष्टकम, शिवमहिम्ना स्तोत्र, पंचक्षरी मंत्र आणि इतर मंत्रांनी भगवान शिवची पूजा करा. वैकुंठ चतुर्दशीच्या निशीथ काळात पूजा करणे खूप फायदेशीर आहे. ‘रुद्राष्टकम’, ‘शिवमहिम्ना स्तोत्र’ किंवा ‘ॐ नमः शिवाय’ या मंत्राचा जप करावा. किंवा
पद्मनाभोरविंदाक्ष: पद्मगर्भ: शरीर.
महारद्धिद्धो वृद्ध आत्मा महाक्षो गरुद्धध्वज:।।
अतुल: शरभो भीम: समयज्ञो हविर्हरी:।
सर्वलक्षनलक्षन्यो लक्ष्मीवान समितीजय
या विष्णूमंत्राचा आणि
वंदे महेशम् सुरसिद्धसेवितम् भक्तायः सदा पद्ममम् ची पूजा केली.
ब्रह्मेंद्रविष्णुप्रमुखमैश्च वंदितं ध्यायेत्सदा कामदुधम् प्रसन्नम्।।
या शिव मंत्राचा जप करणे देखील लाभदायक असते. (Top Marathi Headline)
मान्यतेनुसार जी व्यक्ती वैकुंठ चतुर्दशीला भगवान विष्णूंचा आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी पूजा करतो त्याला स्वर्ग प्राप्त होतो. मृत्यूनंतर आत्म्याला वैकुंठामध्ये स्थान मिळते. वैकुंठ चतुर्दशीला सर्वसामान्यांसाठी स्वर्गाचे दरवाजे खुले राहतात, जेणेकरून त्यांना विष्णूच्या नामस्मरणानेच स्वर्ग प्राप्त होईल. नारदाच्या विनंतीवरून भगवान विष्णूंनी जय आणि विजय यांना वैकुंठ चतुर्दशीला स्वर्गाचे दरवाजे उघडे ठेवण्याचा आदेश दिला. (Top Stories)
वैकुंठ चतुर्दशी आख्यायिका १
पौराणिक कथेनुसार, एकदा भगवान विष्णु यांनी काशी येथे महादेवाला एक हजार कमळ वाहण्याचा संकल्प केला होता. यावेळी महादेवाने विष्णुची परिक्षा घेण्यासाठी या कमळातून एक कमळ कमी केले. यावर भगवान विष्णु यांनी आपले कमळासारखे डोळे अर्पण करण्याचा निर्धार केला. विष्णुची ही भक्ती पाहून महादेव प्रसन्न झाले आणि त्यांनी विष्णुला वर दिला की, कार्तिक मासनंतर येणारी चतुर्दशी ‘वैकुंठ चतुर्दशी’ म्हणून ओळखली जाईल. जो कोणी हे व्रत करील त्याला वैकुंठ प्राप्ती होईल. (Top Trending Headline)
या दिवशी भगवान विष्णुची पुजा केली जाते. विष्णुला चंदन, फुलं, दुध, दही या सर्वांनी अंघोळ घातली जाते आणि भगवान विष्णुचा अभिषेक केला जातो. या दिवशी विष्णु नामस्मरण केलं जातं. विष्णुला गोड नैवद्य दाखवला जातो आणि त्यानंतर उपवास सोडला जातो. तसेच या दिवशी विष्णुंसह शिवाची पूजा केल्याने सर्व पापांपासून मुक्ती मिळते. पुराणानुसार या दिवशी शिवने प्रभू विष्णुंना सुदर्शन चक्र दिले होते. या दिवशी शिव-विष्णु एकाएक रुपात असतात. (Top Marathi News)
वैकुंठ चतुर्दशी आख्यायिका २
वैकुंठ चतुर्दशीच्या पौराणिक कथेनुसार, एकदा नारदजी पृथ्वीभोवती फिरून वैकुंठ धामला पोहोचले. भगवान विष्णू त्याला आदराने बसवतात आणि प्रसन्न होतात आणि त्याच्या येण्याचे कारण विचारतात. नारदजी म्हणतात- हे भगवान! तुम्ही स्वतःला कृपानिधान नाव दिले आहे. जे तुमचे प्रिय भक्त आहेत तेच यातून जगू शकतात. सर्वसामान्य स्त्री-पुरुष वंचित राहतात. म्हणून मला असा काही सोपा मार्ग सांगा की, ज्याद्वारे सामान्य भक्तही तुझी उपासना करून मोक्ष मिळवू शकतील. (Latest Marathi Headline)
हे ऐकून भगवान विष्णू म्हणाले – हे नारद ! माझे ऐका, जे स्त्री-पुरुष कार्तिक शुक्ल पक्षाच्या चतुर्दशीचे व्रत करतात आणि माझी भक्तिभावाने पूजा करतात, त्यांच्यासाठी स्वर्गाचे दरवाजे अक्षरशः उघडतील. यानंतर विष्णूजी जय-विजय म्हणतात आणि त्यांना कार्तिक चतुर्दशीला स्वर्गाचे दरवाजे उघडे ठेवण्याचा आदेश देतात. भगवान विष्णू म्हणतात की, या दिवशी जो कोणी भक्त माझे थोडेसे नाम घेऊनही माझी पूजा करेल त्याला वैकुंठधाम प्राप्त होईल. (Top Trending News)
========
Devark Mandir : या सूर्यमंदिरापुढे औरंगजेबानंही मानली हार !
Guru Nanak Jayanti : जाणून घ्या शिख धर्माचे संस्थापक गुरुनानक देव कोण होते?
Kartik Purnima : जाणून घ्या त्रिपुरारी पौर्णिमेला केल्या जाणाऱ्या दीपदानाचे महत्त्व
========
वैकुंठ चतुर्दशी आख्यायिका ३
दुसर्‍या एका कथेनुसार धनेश्वर नावाचा एक ब्राह्मण खूप वाईट कृत्ये करायचा आणि अनेक पापे करत असे. एके दिवशी ते गोदावरी नदीत स्नान करायला गेले, त्या दिवशी वैकुंठ चतुर्दशी होती. त्या दिवशी अनेक भाविक गोदावरी घाटावर प्रार्थना करण्यासाठी आले होते, त्या गर्दीत धनेश्वरही त्यांच्यासोबत होता. अशा प्रकारे त्या भक्ताच्या स्पर्शाने धनेश्वरालाही पुण्य प्राप्त झाले. त्याचा मृत्यू झाल्यावर यमराजाने त्याला घेऊन नरकात पाठवले. तेव्हा भगवान विष्णू म्हणाले की तो खूप पापी आहे पण त्याने वैकुंठ चतुर्दशीच्या दिवशी गोदावरीत स्नान केले आणि भक्तांच्या सत्कर्मामुळे त्याची सर्व पापे नष्ट झाली आणि त्यामुळे त्याला वैकुंठधाम प्राप्त होईल. त्यामुळे धनेश्वराला वैकुंठधाम प्राप्त झाले. (Social News)
( टीप : वरील माहिती उपलब्ध स्रोतावरून देण्यात आलेली आहे. याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कुठलाही दावा करीत नाही, तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही)
