‘जय भीम’ ! भारतातली किंवा इतर कुठलीही डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या विचारांचा पाईक असलेली व्यक्ती एकमेकांना भेटल्यावर अभिवादन करताना हा शब्द उच्चारतेच ! आंबेडकरी विचारसरणी असलेल्या जनतेसाठी हे २ शब्द म्हणजे जीवनमंत्रच आहेत. पण फक्त अभिवादनासाठी वापरायला सुरुवात केलेला हा शब्द क्रांतीच प्रतीक कसा बनला ? ‘जय भीम’ हा नारा सर्वप्रथम कोणी दिला ? महाराष्ट्रात तयार झालेला हा शब्द जगभर कसा गाजला ? संपूर्ण इतिहास जाणून घेऊ. (Jai Bhim)
‘जय भीम’ हा शब्द डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर व त्यांच्या विचारांप्रती सन्मानाच प्रतिक म्हणून ओळखला जातो. हा नारा सर्वप्रथम दिला होता महाराष्ट्रातल्या नागपूर इथे राहणाऱ्या आंबेडकरी चळवळीतील कार्यकर्ते बाबू हरदास एल. एन. म्हणजेच हरदास लक्ष्मण नगराळे यांनी ! त्यांचा जन्म नागपूरजवळच्या कामठी शहरात ६ जानेवारी १९०४ रोजी झाला. त्यांची घरची परिस्थिती गरिबीचीच… असं असतानाही त्यांनी आपलं प्राथमिक शिक्षण पूर्ण केलं. दरम्यान बालवयातच त्यांनी समाजात असलेली विषमता अगदी जवळून पहिली होती. याबद्दल संघर्ष केला पाहिजे ही भावना त्यांच्या मनात घर करून होती अशातच त्यांनी अवघ्या सतराव्या वर्षी महाराठ्ठ नावाचं साप्ताहिक सुरू करून सामाजिक चळवळीत उडी घेतली. कामठी येथे रात्र शाळा सुरू केली. गावात सामूहिक सहभोजन घडवून आणलं. मंडल महात्मे हा ग्रंथ लिहिला. याच काळात बाबासाहेबांची कीर्ती हळू हळू भारतभर पसरत होती. तेव्हा नागपुरात बाबू हरदास यांच्यासारखे अनेक कार्यकर्ते आपापल्या परीने अस्पृश्यतेविरुद्ध विषमतेविरुद्ध आवाज उठवत सामाजिक कार्यसुद्धा करत होते. दरम्यान या सगळ्यांना एकत्र करण्याचं काम डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी केलं. (Jai Bhim)
या सगळ्यात बाबू हरदास यांनी आंबेडकरांचे विचार आपल्या ‘महारट्ठा’ या साप्ताहिकातून प्रसारित करायला सुरुवात केली. त्यांची लेखणी जहाल होती. अल्पावधीतच हे साप्ताहिक तत्कालीन अस्पृश्य वर्गात कमालीचे लोकप्रिय झाले. पुढे बाबू हरदास आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी डॉ. आंबेडकर यांच्या अध्यक्षतेखाली अखिल भारतीय अस्पृश्य परिषद भरवली. ही परिषद यशस्वी ठरली. बाबासाहेबांच नेतृत्व सर्वमान्य आहे हे नागपूरमधल्या या परिषदेने संपूर्ण जगाला दाखवून दिलं. त्यानंतर १९३२ साली दुसरी गोलमेज परिषद भरत होती तेव्हा ‘भारतातील अस्पृश्यांचा पुढारी कोण?’ असा प्रश्न ब्रिटिश पंतप्रधान रॅम्से मॅकडोनॉल्ड यांनी उपस्थित केला. तेव्हा महात्मा गांधी या परिषदेला जाणार होते, तेच दलितांसकट संपूर्ण देशाचा नेता आहेत असा दावा केला गेला. मात्र बाबू हरदास आणि चळवळीतल्या नेत्यांनी ‘दलितांचे प्रश्न मांडण्यासाठी दलितांच्याच रक्ताचा नेता पाहिजे आणि तो म्हणजे डॉ. आंबेडकर!’ अशी भूमिका घेतली. त्यानंतर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांना गोलमेज परिषदेच निमंत्रण आल.(Jai Bhim)
================
हे देखील वाचा : Donald Trump : रक्ताचा बदला घेणार ट्रम्प यांना धोका वाढला !
================
बाबू हरदास यांचं कार्य निरंतर सुरूच होतं. अल्पसंख्याक जमात करार, पुणे करार या सगळ्यात त्यांचा महत्वाचा वाटा होता. याच काळात कामठीतील बिडी कामगारांना त्यांचे न्याय्य हक्क मिळवून देण्यासाठी त्यांनी कामगार संघटना उभारली. या संघटनेने १९३२ साली एक मोठा सत्याग्रह केला. त्यानंतर ही ‘बिडी मजदूर संघटना’ रजिस्टर करण्यात आली. त्यानंतर साधारण १९३५ सालची गोष्ट ! त्यावेळी बाबू हरदास यांच्या एक गोष्ट लक्षात आली की मुस्लिम कार्यकर्ते एकमेकांना ‘अस्सलाम वालेकुम’ अस अभिवादन करायचे. मुस्लिमांप्रमाणे आपणसुद्धा एकमेकांना अभिवादन केलं पाहिजे हा विचार बाबू हरदास यांच्या मनात आला. मग त्यांनी ठरवल की आपण ‘जय भीम’ बोलून एकमेकांना अभिवादन करू. आपल्या संघटनेतील कामगारांना त्यांनी ही कल्पना सांगितली, मी ‘जय भीम’ बोलेन आणि तुम्ही ‘बल भीम’ म्हणा. तेव्हापासून हे अभिवादन सुरू झाल. मात्र काही काळानंतर त्यातला ‘बल भीम’ हा शब्द गाळला गेला, त्यामुळे फक्त ‘जय भीम’ प्रचलित राहिल. आणि तेव्हापासून आजपर्यंत ‘जय भीम’ अभिवादन सुरूच आहे. (Jai Bhim)
त्यांनतर बाबू हरदास यांनी आमदार म्हणून देखील काम पाहिलं या काळात त्यांनी अस्पृश्यांच्या विकासासाठी बराच प्रयत्न केला. पण दुर्दैवाने बाबू हरदास यांच १९४० साली वयाच्या अवघ्या ३५ व्या वर्षी निधन झाल. डॉ.बाबासाहेब आंबेडकरांना दलित चळवळीतला एक धडाडीचा कार्यकर्ता काळाआड गेला. बाबू हरदास यांना अल्पायुष्य लाभल खरं पण त्यांनी महाराष्ट्रात दिलेली ‘जय भीम’ ही घोषणा आज जगभरात प्रत्येक दलित बांधवांच्या मनात अजरामर राहिली एवढं मात्र नक्की !
