भारताच्या कानाकोप-यात भगवान शंकराची मंदिरे आहेत. यातील प्रत्येक शिवमंदिरामागे एक कथा आहे. असेच एक मंदिर छत्तीसगड राज्यातील बालिसपूर जिल्ह्याच्या मल्हार या भागात आहे. येथील पाताळेश्वर महादेव मंदिर हे अनेक रहस्यांनी भरलेले आहे. या मंदिराचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे येथील शिवलिंगाला अर्पण केलेले जल कधीही दिसत नाही. ते थेट पाताळलोकात जाते, असे भाविक सांगतात. कलचुरी काळात बांधल्या गेलेल्या या मंदिराचे उत्खनन भारतीय पुरातत्व विभागातर्फेही कऱण्यात आले आहे. (Chhattisgarh)
या उत्खननात अनेक आश्चर्यकारक गोष्टी सापडल्या आहेत. शिवाय मंदिर परिसरात अनेक देव-देवतांच्या मुर्ती आढळून आल्या आहेत. स्थानिक या मंदिराला अनेक नावांनी ओळखतात. मल्हारमधील हे पाताळेश्वर शिवमंदिर केवळ एक धार्मिक स्थळ नाही तर इतिहास, कला आणि संस्कृतीचा अमूल्य खजिना म्हणून जपले जात आहे. या मंदिराची स्थापत्य शैली, त्यातील दुर्मिळ शिल्पे आणि मंदिराबाबत असलेल्या रहस्यमय कथा यामुळे मंदिर लोकप्रिय आहे. या मंदिरात श्रावण महिन्यात मोठा उत्सव साजरा होतो. सध्या याच उत्सवासाठी मंदिर परिसरात मोठी विकासकामे सुरु आहेत. (Social News)
छत्तीसगड राज्यातील बालिसपूर जिल्ह्याच्या मल्हार या भागातील पाताळेश्वर मंदिर हे कायम शिवभक्तांसाठी पूजनीय राहिले आहे. सहाव्या-सातव्या शतकातील हे शिवमंदिर त्याची वास्तुकला आणि रहस्यमयी इतिहासासाठीही अधिक प्रसिद्ध आहे. मुळातच छत्तीसगड राज्याला निसर्गाचे अद्भूत वरदान लाभले आहे. याच नैसर्गिक सौंदर्यानं नटलेल्या भागात पाताळेश्वर मंदिर उभे आहे. या मंदिरातील शिवलिंगाबाबत अनेक गुढकथा प्रचलित आहेत. शिवाय या शिवलिंगावर अर्पण केलेले जल हे कधीही दिसत नाही. हे जल थेट पाताळलोकात जात असल्याची कथा येथील स्थानिक सांगतात. त्यामुळेच या मंदिराला पाताळेश्वर महादेव मंदिर असे म्हटले जाते. या शिवलिंगावर अर्पण केलेले जल कुठे जाते, हे शोधण्याचही प्रयत्न करण्यात आला आहे. (Chhattisgarh)
मात्र त्याला अद्यापही यश आलेले नाही. शिवाय या रहस्यमयी मंदिरात दर शिवरात्रीला नागमणीचा प्रकाश पसरतो, अशीही कथा सांगितली जाते. शिवरात्रीचा हा चमत्कार पहण्यासाठीही या मंदिरात मोठी गर्दी उसळते. शिवरात्रीला येथील शिवलिंगाचे दर्शन घेण्यासाठी नागमणी धारण केलेले नाग येत असल्याचे स्थानिक सांगतात. त्या नागणींच्या प्रकाशात मंदिरातील गाभारा लाखो दिवे लावल्यासारखा उजळून जातो, असे स्थानिक सांगतात. बिलासपूर शहरापासून सुमारे 32 किलोमीटर अंतरावर असलेले हे पाताळेश्वर महादेव मंदिर ऐतिहासिक आणि पुरातत्वीय दृष्टिकोनातून देखील महत्वाचे आहे. या भागात पाताळेश्वर महादेव मंदिरासह अन्यही प्राचीन मंदिरे, शिल्प आणि ऐतिहासिक वास्तू पहायला मिळतात. त्यामुळे कलचुरी काळात जेव्हा या मंदिराची उभारणी करण्यात आली, तेव्हा हा सर्व भाग संपन्न असल्याची माहिती मिळते. (Social News)
या पाताळेश्वर महादेव मंदिराच्या आत मुख्य शिवलिंगाच्या भोवती 108 कोन आहेत. यातून शिवलिंगावरील जल झिरपून जमिनीत गडप होते. या मंदिरातील या सर्व रहस्यांमुळे भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण विभागानंही मंदिराची पाहणी केली आहे. शिवाय मंदिर परिसरात खोदकामही केले आहे. या मंदिराच्या मुख्य प्रवेशद्वारावर गंगा आणि यमुनेच्या सुंदर मूर्ती कोरलेल्या आहेत. मंदिराच्या आत, विविध आसनांमध्ये कोरलेल्या भगवान शंकराच्या अनुयायांच्या मुर्ती देखील आहेत. अशाप्रकारे भगवान शंकराच्या अनुयायांच्या मुर्ती फार क्वचित मंदिरात पहायला मिळतात. मंदिराच्या दक्षिण भागात गरुडावर विराजमान झालेले भगवान विष्णू आणि लक्ष्मीनारायण यांच्या मूर्ती स्थापित आहेत. त्याच वेळी, पश्चिम भागात, रती आणि प्रीतीसह कामदेवाची एक सुंदर मूर्ती आहे. (Chhattisgarh)
=========
हे देखील वाचा : Badrinath : आठवे वैकुंठ असलेल्या बद्रीनाथ धामची रंजक वैशिष्ट्ये
=========
याशिवाय, शिव विवाह, उमा-महेश्वरांची सजावट आणि इतर धार्मिक मूर्ती देखील येथे पाहता येतात. या मंदिराची बांधणी दगडांनी केलेली आहे. सोमवंशी शासकांच्या स्थापत्यकलेचे एक अद्भुत उदाहरण म्हणूनही हे पाताळेश्वर मंदिर ओळखले जाते. या मंदिरात 1979 ते 1982 दरम्यान भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण विभागाने उत्खनन केले होते. या उत्खननादरम्यान अनेक आश्चर्यकारक वस्तू सापडल्या आहेत. याच दरम्यान येथे पंचरत्नापासून बनलेले एक चमकणारे शिवलिंग पाहिल्याचा दावा स्थानिक करतात. पण हे चमकणारे शिवलिंग एका रात्रीत गायब झाल्याची दावाही स्थानिक करतात. मंदिराच्या उत्खननादरम्यान, अनेक दुर्मिळ मूर्ती आणि शिलालेख सापडले आहेत. या मंदिर परिसरात आता भारतीय पुरातत्व विभागाने बाग विकसित केली आहे. यामुळेही मंदिरात येणा-या भाविकांची संख्या वाढली आहे. (Social News)
सई बने
Latest Marathi News | News in Marathi | Live news Updates in Marathi on Trending Topics
