Mughal-Persian War History : मुघल साम्राज्य आणि इराणमधील (पारशीक/पर्शियन) सफविध राजवटीत इतिहासात अनेकदा संघर्ष व युद्ध झाले. हे युद्ध मुख्यतः भौगोलिक वर्चस्व, विशेषतः कंधार प्रदेशाच्या नियंत्रणासाठी लढले गेले. मुघल साम्राज्य भारतात प्रबळ होते, तर इराणमध्ये सफविध राजवंशाची सत्ता होती. या दोन महासत्तांमध्ये थेट युद्धं फारशी वेळा झाली नसली तरी, जेव्हा झाली, तेव्हा ती अतिशय निर्णायक ठरली.
कंधारचे महत्त्व आणि संघर्षाची सुरुवात
इराण आणि मुघल साम्राज्यातील सर्वात प्रमुख संघर्षाचे केंद्र कंधार शहर होते. हे शहर अफगाणिस्तानात असून इराण आणि भारताच्या दरम्यानचे एक महत्त्वाचे सीमावर्ती ठिकाण होते. व्यापारी मार्गांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी दोन्ही साम्राज्यांसाठी कंधार महत्त्वाचे होते. मुघल सम्राट बाबरने कंधार जिंकल्यानंतर काही काळ मुघलांच्या ताब्यात होते. पुढे सम्राट अकबरच्या कारकिर्दीत १५९५ साली कंधार पुन्हा मुघल साम्राज्यात सामील झाला.
शह अब्बास आणि जहांगीरचा संघर्ष
इराणचा राजा शह अब्बास I (Safavid dynasty) हा अत्यंत शक्तिशाली आणि मुत्सद्दी राजा होता. त्याने कंधार परत मिळवण्यासाठी अनेक प्रयत्न केले. परंतु, मुघल सम्राट जहांगीरच्या काळात तो थेट युद्ध करायला कमी उत्सुक होता. त्यामुळे त्याने दूत पाठवून, कंधार परत मागण्याचा प्रयत्न केला. मुघलांनी तो नाकारल्यावर तणाव वाढला, पण प्रत्यक्ष युद्ध झाला नाही.(Latest Marathi News)
Mughal-Persian War History
शहजहान आणि इराणचे आक्रमण
खरा निर्णायक संघर्ष झाला १६२२ साली, जेव्हा इराणच्या शह अब्बासने अचानक आक्रमण करून कंधारवर ताबा मिळवला. त्या वेळी मुघल सम्राट जहांगीर होता आणि त्याचे पुत्र शहजहान कंधार परत मिळवण्यासाठी मोहिमांवर गेले. परंतु, इराणच्या सैन्याने मुघल किल्लेदाराला वेढा घालून कंधार जिंकले. हा मुघल साम्राज्याच्या प्रतिष्ठेस मोठा धक्का होता. मुघलांनी नंतर अनेक वेळा कंधार परत घेण्याचा प्रयत्न केला.(Trendy Marathi News)
औरंगजेबचा प्रयत्न आणि अपयश
शहजहानच्या कारकिर्दीत, १६४९, १६५२ आणि १६५३ या वर्षांत मुघलांनी कंधार परत मिळवण्यासाठी तीन मोठ्या मोहिमा केल्या. यामध्ये शहजहानचा पुत्र औरंगजेब प्रमुख सेनापती होता. पण या सर्व मोहिमा अपयशी ठरल्या. किल्ल्याच्या मजबूत संरक्षणामुळे आणि स्थानिक सहकार्यामुळे इराणने कंधार आपल्या ताब्यातच ठेवले.(Mughal-Persian War History)
=============
हे ही वाचा :
The Story of Mana Village : भारतातील शेवटच्या गावाबद्दल माहितेय का ?
Pakistan Cricket : ‘या’ हिंदू क्रिकेटर्सनी पाकिस्तान टीम गाजवली आहे !
==============
कोण विजयी ठरले?
एकूण पाहता, कंधारसाठीच्या संघर्षांमध्ये इराण म्हणजेच सफविध साम्राज्य विजयी ठरले. त्यांनी १६२२ नंतर कंधार कायमस्वरूपी आपल्या नियंत्रणात ठेवले. मुघल साम्राज्य जरी भारतात प्रबळ होते, तरी कंधारच्या मोहिमेत ते यशस्वी झाले नाहीत. मुघल आणि इराणी साम्राज्य यांच्यात थेट युद्धांचे प्रसंग कमी होते, परंतु कंधारसाठी झालेला संघर्ष महत्त्वाचा ठरला. या संघर्षातून इराणचे मुत्सद्देपण, सैनिकी रणनीती आणि किल्ल्यांचे रक्षण कौशल्य दिसून आले. मुघल साम्राज्याने अनेकदा प्रयत्न करूनही कंधार परत मिळवण्यात अपयश आले. त्यामुळे या संघर्षात शेवटी विजयी ठरले ते इराणचे सफविध साम्राज्य.
