Jagannath Rath Yatra : भगवान जगन्नाथ हे ओडिशातील पुरी येथे वसलेल्या जगप्रसिद्ध श्रीमंदिरातील प्रमुख देवता असून, त्यांची वार्षिक रथयात्रा ही श्रद्धा, परंपरा आणि भव्यतेचे प्रतीक मानली जाते. या रथयात्रेवेळी भगवान जगन्नाथ, त्याचे भाऊ बलभद्र आणि बहिण सुभद्रा यांना खास तयार केलेल्या भव्य रथांमध्ये बसवून शहरातून मिरवणूक काढली जाते. हे रथ पारंपरिक पद्धतीने दरवर्षी नव्याने तयार केले जातात, पण त्या प्रत्येक रथातील काही अवयव असे असतात जे पुनःपुन्हा वापरले जातात आणि त्यांना धार्मिक व ऐतिहासिक दृष्टिकोनातून मोठे महत्त्व असते. अशा सर्व भागांपैकी सर्वाधिक किंमतीचा आणि पवित्र मानला जाणारा भाग म्हणजे “सुधर्शन चक्र”.
भगवान जगन्नाथ यांच्या रथामधील सुधर्शन चक्र हे केवळ एक प्रतीकच नाही, तर ते धर्म, शक्ती आणि चैतन्याचे मूर्त स्वरूप मानले जाते. या चक्राचा उगम वैदिक पुराणांमध्ये “सुदर्शन” या विष्णूच्या आयुधातून झाला असल्यामुळे, ते श्रीविष्णूचं तेजस्वी अस्त्र मानलं जातं. रथयात्रेदरम्यान हे चक्र मुख्य रथाच्या पुढच्या भागात प्रतिष्ठापित केलं जातं, जेथे त्याचा थेट देवतेशी संबंध मानला जातो. चक्राची उपस्थिती रथाला एक दैवी संरक्षण देते असा श्रद्धाळूंना विश्वास आहे.(Latest Marathi News)
Jagannath Rath Yatra
सुधर्शन चक्राची खासियत ही केवळ त्याच्या पवित्रतेमध्ये नाही, तर त्याच्या निर्मितीतही आहे. हे चक्र शुद्ध धातूपासून – विशेषतः कास्य किंवा तांब्याच्या मिश्रधातूपासून बनवले जाते आणि त्यावर अतिशय सूक्ष्म कोरीव काम केलेले असते. कोरण्याची ही प्रक्रिया अत्यंत कुशल कारागिरांकडून पार पडते, आणि त्यात वैदिक मंत्रोच्चार, शास्त्रीय गणना, तसेच पंचांगानुसार शुभ मुहूर्तानुसार कार्य पूर्ण केलं जातं. या चक्राच्या निर्मितीसाठी आणि प्रतिष्ठापनेसाठी जे धार्मिक विधी केले जातात, त्यामुळे याला एक शक्तिमान तांत्रिक प्रतीक म्हणून मान्यता प्राप्त आहे.(Jagannath Rath Yatra)
=================
हे ही वाचा :
Odisha : म्हणून भगवान जगन्नाथांचे डोळे मोठे आहेत !
The Story of Mana Village : भारतातील शेवटच्या गावाबद्दल माहितेय का ?
=================
सुधर्शन चक्र हे फक्त शारीरिक दृष्टिकोनातूनच किंमती नाही, तर धार्मिक, आध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक दृष्टिकोनातूनही ते अमूल्य आहे. रथयात्रेदरम्यान याच चक्रामुळे रथाला दिशा, वेग आणि सुरक्षा प्राप्त होते, असा भाविकांचा गाढ विश्वास असतो. जेव्हा रथ ओढला जातो, तेव्हा सुधर्शन चक्र रथाच्या पुढील भागातून मार्गदर्शकासारखे कार्य करते आणि अनेकदा भाविक त्या चक्राचे दर्शन घेण्यासाठी विशेष प्रयत्न करताना दिसतात.
शतकानुशतकं चालत आलेल्या या परंपरेत सुधर्शन चक्राची भूमिका फक्त एका सजावटीच्या घटकापुरती मर्यादित नाही, तर ते जगन्नाथ संप्रदायाचे आध्यात्मिक हृदय मानले जाते. म्हणूनच, भगवान जगन्नाथ यांच्या रथामधील सर्वाधिक किंमती, पवित्र आणि प्रभावशाली भाग सुधर्शन चक्र हेच मानले जाते. हे चक्र म्हणजे विश्वास, रक्षण, आणि विष्णूच्या अद्वितीय शक्तीचं एक कालातीत प्रतीक आहे.
