Tara Bhawalkar : डॉ. तारा भवाळकर हे भारतीय मराठी साहित्यविश्वातील एक आघाडीचे नाव आहे. त्यांचा जन्म १ एप्रिल १९३९ रोजी सांगलीत झाला. त्यांनी पुण्यामधील फर्ग्युसन महाविद्यालयातून बी. ए. व एम. ए. केली आणि महाराष्ट्रातील लोकसाहित्य, संत साहित्य या विषयांवर पी. एच. डी. पूर्ण केले . पुढे त्या १९७० पासून १९९९ पर्यंत श्रीमती चंपाबेन वालचंद शाह महिला महाविद्यालय, सांगली येथे प्राध्यापिका म्हणून कार्यरत होत्या.
डॉ. भवाळकर यांना मराठी लोकसाहित्य, सांस्कृतिक परंपरा आणि स्त्रीवादी साहित्य या क्षेत्रातील उत्कृष्ट संशोधक मानले जाते. निवृत्तीनंतर त्यांनी पुणे येथील ललित कला अकादमी आणि मुंबई विद्यापीठाच्या लोककला अकादमीमध्ये अतिथी प्राध्यापिका म्हणून योगदान दिले. त्यांच्या संशोधनाने मराठी सांस्कृतीच्या सांस्कृतिक जडणघडणीची रंगभूमी विस्तृत केली आहे. तुलनेने, साहित्य क्षेत्रात त्यांनी साहित्यिक लेखनातही नावलौकिक मिळवला आहे. त्यांचे विविध लेख, समीक्षा, नाटके, पुस्तके जसे की “राणीसाहेब रुसल्या”, “लोकांगण”, “मायवाटेचा मागोवा”, “अभ्यासक स्त्रिया”, “निरगाठ सुरगाठ” यांनी मराठी वाङ्मय समृद्ध केले . त्यांनी १९९१ साली त्यांच्या पुस्तक “लोकसंचित” साठी राज्यस्तरीय पुरस्कार जिंकून त्यांच्या संशोधनाचे गौरवाचे समर्थन केले.
Tara Bhavalkar
वर्ष २०२४ मध्ये त्यांना महाराष्ट्र फाउंडेशनचा साहित्यिक जीवनगौरव पुरस्कारही मिळालेला आहे. त्याच वर्षी लोकसाहित्य आणि लोकसंस्कृतीच्या ज्ञान क्षेत्रात त्यांच्या सात दशकांच्या कामगिरीमुळे त्यांना अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाच्या अध्यक्षपदासाठी एकमताने निवडण्यात आले. वर्ष २०२५ मध्ये दिल्लीतील Talkatora Stadium येथे २१ ते २३ फेब्रुवारी रोजी झालेल्या ९८व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष म्हणून त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्या अपवादात्मक प्रसंगात शहाणी विचार, स्त्रीवादी दृष्टिकोन, पारंपरिक आणि आधुनिक भूमिकांचे संतुलन, मराठी भाषेच्या संवर्धनावर त्यांनी जोर दिला. त्यांच्या अध्यक्षीय भाषणात त्यांनी अशा मुद्द्यांवर भर दिला:
- मराठी माध्यमाच्या शाळांवरील आर्थिक अडचणी व साहाय्यांच्या विलंबाचा प्रश्न
- आधुनिक काळात साहित्यसभेत विविध समाजवर्गांचा सहभाग वाढवण्याचे आव्हान
- मराठीचा ‘Classical’ दर्जा मिळाल्यानंतरदेखील त्याच्या व्यवहारात्मक उपयोगावर चिंता
दिल्लीतील कार्यक्रमात त्यांनी विविध गटांच्या सहभागाकडे लक्ष वेधले, स्त्री सक्षमीकरण आणि लोकपध्दतीच्या सांस्कृतिक योगदानाला व्यासपीठ देण्याची गरज अधोरेखित केली . त्यांच्या भाषणात बुद्धिमत्ता आणि सांस्कृतिक समंजस्याचे अनोखे मिश्रण पाहायला मिळाले, ज्यामुळे त्यांनी रसिकांचे मन जिंकले .
=============
हे ही वाचा :
Banu Mustaliq : आत्महदहन ते बुकर प्राइजपर्यंत; वाचा बानू मुश्ताक यांच्या संघर्षाची प्रेरणादायी कथा
Mangala Bai Maravi : जंगलातून जगभरात पोहोचलेली टॅटू आर्टिस्टची प्रेरणादायी यशोगाथा
==============
अखंड सात दशकांचा अभ्यास, लेखन, अध्यापन आणि संशोधन कार्य पाहता, डॉ. तारा भवाळकर यांनी मराठी साहित्य व संस्कृतीच्या वृद्धीमध्ये अमूल्य योगदान दिले आहे. साहित्यसंमेलनाच्या अध्यक्षपदी निवडून त्यांनी मराठी भाषेच्या अंगभूत समस्यांवर जागरूक कृती दाखवली आहे. त्यांचे साहित्यिक, बौद्धिक आणि सांस्कृतिक कार्य उज्जवल भविष्यासाठी दिशादर्शक ठरेल अशी अपेक्षा राखली जाते.
