Vice President of India : भारतातील उपराष्ट्रपती हे राष्ट्रपतीनंतर देशातील दुसरे सर्वोच्च घटनात्मक पद आहे. त्यांची भूमिका केवळ राष्ट्रपतींच्या अनुपस्थितीत कार्यभार सांभाळण्यापुरती मर्यादित नसून, राज्यसभेचे पदसिद्ध सभापती म्हणूनही ते अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावतात. त्यामुळे उपराष्ट्रपती पदासाठी निवडणूक ही एक गंभीर आणि नियोजित प्रक्रिया असते, जी भारतीय संविधान आणि निवडणूक आयोगाच्या नियमांनुसार पार पडते.
उपराष्ट्रपतीची निवड भारतीय संविधानाच्या अनुच्छेद 66 अंतर्गत केली जाते. या पदासाठी निवडणूक अप्रत्यक्ष पद्धतीने होते, म्हणजेच नागरिक थेट मतदान करत नाहीत. यासाठी खास एक निवडणूक मंडळ असते, ज्यामध्ये दोन्ही संसदगृहांमधील (लोकसभा आणि राज्यसभा) सर्व सदस्य सहभागी होतात. या निवडणुकीत विधानसभांचे सदस्य भाग घेत नाहीत, हे राष्ट्रपती निवडणुकीपासून वेगळेपण ठरते. मतदान हे गुप्त मतदान आणि एकल हस्तांतरणीय मतदान पद्धतीने (single transferable vote) होते.
उपराष्ट्रपतीपदासाठी उमेदवार म्हणून निवड होण्यासाठी काही पात्रतेची अटी आहेत. उमेदवार भारतीय नागरिक असावा, त्याचे वय किमान ३५ वर्षे असावे, तसेच तो राज्यसभेचा सदस्य होण्यास पात्र असावा. याशिवाय, त्याला किमान दहा खासदारांनी उमेदवारीसाठी प्रस्ताव दिलेला असावा आणि दहा खासदारांनी अनुमोदन दिलेले असावे. उमेदवारी अर्जासोबत काही नाममात्र ठेव रक्कमही जमा करावी लागते. निवडणूक आयोग संपूर्ण निवड प्रक्रिया नियंत्रित आणि पारदर्शक रीतीने पार पाडतो.
vice president of india
उपराष्ट्रपती निवडणुकीत सर्वसामान्य नागरिकांचा थेट सहभाग नसतो, तरीही ही निवडणूक देशाच्या लोकशाही मूल्यांची साक्ष देणारी असते. एकदा निवड झाल्यानंतर, उपराष्ट्रपती पाच वर्षांचा कार्यकाल पूर्ण करतात.कार्यकाल संपल्यानंतर पुन्हा एकदा निवड होऊ शकते. राष्ट्रपती अनुपस्थित किंवा कार्य करु न शकल्यास, उपराष्ट्रपती हंगामी राष्ट्रपती म्हणून कार्य करतात. त्यामुळे त्यांच्या निवडीची प्रक्रिया ही गंभीर आणि अत्यंत नियोजित असणे आवश्यक ठरते.(Vice President of India)
========
हे देखील वाचा :
Jodhpur : एलियन, भूकंप आणि कानठळ्या बसवणाऱ्या आवाजाचं रहस्य!
Chhangur Baba हिंदू मुलींचं धर्मांतरण करून १०० कोटींची कमाई करणारा…
Aron Ralston : ३६० किलोच्या दगडाखाली हात १२७ तास तो तसा अडकला आणि…
========
उपराष्ट्रपती पदाची निवड प्रक्रिया ही भारतीय लोकशाहीचा महत्त्वाचा भाग आहे. संसदेमधील सर्व पक्षांचे प्रतिनिधित्व या प्रक्रियेत असते, त्यामुळे याचे राजकीय आणि घटनात्मक महत्त्व अधिक ठळक ठरते. उपराष्ट्रपती केवळ एक प्रतिनिधिक पद नाही, तर भारतीय संसदीय कार्यपद्धतीचा प्रमुख आधारस्तंभ मानला जातो.
