२०२२ हे वर्ष खगोलप्रेमींसाठी एक पर्वणीच असणार आहे कारण यावर्षी रात्री आकाशात वर्षभर विहंगम दृश्य दिसणार आहेत आणि ती आपल्याला उघड्या डोळ्यांनीसुद्धा पाहता येणार आहेत. यावर्षीच्या म्हणजेच २०२२ सालातील विशेष खगोलशास्त्रीय घटना कोणत्या आहेत, याबद्दल थोडक्यात माहिती घेऊया.
१. फेब्रुवारी ते मार्च – शुक्र ग्रहाचं दर्शन
२०२२ सलामधीं सुरुवातीची विशेष खगोलशास्त्रीय घटना म्हणजे शुक्र दर्शन! साधारणतः महिनाभर म्हणजे फेब्रुवारीच्या मध्यातून ते मार्चच्या मध्यापर्यंत शुक्र ग्रहाचं दर्शन होणार आहे. आकाशात दक्षिण पूर्वेला सकाळच्या वेळी पाहील्यास शुक्र ग्रहाचं अत्यंत तेजस्वी रूप पाहायला मिळणार आहे. १३ फेब्रुवारीला दिसणारा शुक्र सगळ्यात जास्त प्रकाशमान असेल. त्याची चंद्रकोर सुद्धा यावेळी पाहता येईल. २० मार्चला शुक्र अर्धचंद्राकृती दिसेल आणि सूर्यापासून ज्यास्त अंतरावर असेल आणि पुढे हे अंतर विस्तारत जाईल.
(Image credit: SkySafari app)
२. मंगळ आणि शनी यांची आकाशात भेट – ५ एप्रिल
५ एप्रिलच्या सकाळी अगदी सूर्योदय होण्याआधी मंगळ शनीच्या खाली ०.४ अंश कोनात कललेला असेल. विशेष म्हणजे उघड्या डोळ्यांनी हे पाहता येईल. मंगळ आणि शनी अगदी एकसारखेच तेजस्वी दिसतील. पण यांच्या छटा वेगळ्या असतील. शनी हा पिवळसर पांढरा दिसेल, तर मंगळ केशरी दिसेल.
३. एप्रिलच्या शेवटी/ मेच्या सुरवातीला… उघड्या डोळ्यांनी बघता येणार धूमकेतू?
C/2021 O3 (PanSTARRS) सूर्यापासून ४२.८ लाख किलोमीटरच्या अंतरावरून हा धूमकेतू २१ एप्रिलला जाणार आहे. हे दृश्य आपल्याला उघड्या डोळ्यांनी पाहता येणार आहे. एप्रिलच्या शेवटच्या किंवा मेच्या सुरवातीला हा धूमकेतू आपल्याला दिसू शकेल. उत्तर पश्चिमेला आकाशाकडे पाहील्यास सूर्यास्तानंतर थोड्या कालावधीतच या धुमकेतूचं दर्शन आपल्याला होऊ शकेल.
४. ग्रहांच्या स्वर्गीय भेटी
एप्रिलच्या साधारण तिसर्‍या आठवड्यानंतर गुरु ग्रह दक्षिण पश्चिम क्षितिजावरून शुक्र ग्रहाजवळ येणार आहे. २७ एप्रिलला तर आकाश प्रकाशमान करणार्‍या तीन गोष्टी म्हणजे चंद्र, गुरु आणि शुक्र यांची युती आपल्याला पहाटेच्या वेळी दिसेल.
५. खंडग्रास सूर्यग्रहण – ३० एप्रिल
चंद्राची दाट सावली असलेला कोण पृथ्वीला चुकवून अगदी पृथ्वीच्या दक्षिण ध्रुवाजवळून अंदाजे १२०० किलोमीटर वरुन जाणार आहे. असं जरी असलं, तरीसुद्धा दक्षिण अमेरिकेतल्या देशांमध्ये आणि दक्षिण प्रशांत महासागरातल्या भागांमध्ये खंडग्रास सूर्यग्रहण दिसणार आहे. दक्षिण अमेरिकेतल्या चिली, अर्जेंटीना, उरूग्वे, दक्षिण पेरु आणि दक्षिण बोलीव्हिया, पश्चिम पराग्वे आणि ब्राजीलच्या काही भागात हे सूर्यग्रहण दिसणार आहे. तर संपूर्ण सूर्यग्रहण दक्षिण प्रशांत महासागरात चिली देशाच्या यालचो बेसच्या दक्षिण पश्चिमेला ४८० किलोमीटरवर पाहता येणार आहे.
=====
हे देखील वाचा: माना (Mana village) – पांडवांनी जिथून स्वर्गात प्रवास केला ते गाव
=====
६. पूर्ण चंद्रग्रहण – १५-१६ मे
संपूर्ण अमेरिका खंडामध्ये पूर्ण चंद्रग्रहण पाहता येणार आहे. यूरोपमध्येसुद्धा संपूर्ण ग्रहण दिसणार आहे. याचं विशेष म्हणजे युरोपमध्ये या संपूर्ण म्हणजेच खग्रास चंद्रग्रहणाचा कालावधी १ तास २४ मिनिटे इतका असेल. या खग्रास चंद्रग्रहणामध्ये चंद्राचा दक्षिण भाग ज्यास्त प्रकाशमान दिसेल.
(Image credit: SkySafari app)
७. उल्का वर्षावाची शक्यता – ३०-३१ मे
या उल्का वर्षावाला २०२२ सालातली एक अत्यंत नाट्यमय घटना म्हणता येईल. ३०-३१ मेच्या रात्री उत्तर अमेरिकेत हा उल्का वर्षाव दिसण्याची शक्यता आहे. गम्मत म्हणजे इतर उल्का वर्षावांपेक्षा हा उल्का वर्षाव धीम्या गतीने होणार आहे. ३०-३१ मे रोजी होणार्‍या उल्का वर्षावाचं वैशिट्य म्हणजे तासाला डझनभर किंवा १०० उल्का पडू शकतील. या घटनेला ‘शूटिंग स्टार्स’ असं संबोधलं जातं.
८. जून महिन्याच्या मध्यात: आकाशात पाच ग्रह येणार एकत्र
या जून महिन्यात आकाशात पाच ग्रह एकाच वेळेस एकाच रांगेत आपल्या सगळ्यांना पाहता येणार आहेत. या घटनेचं वैशिट्य म्हणजे सूर्यमंडळात सूर्यापासून ज्या क्रमाने हे ग्रह आहेत अगदी त्याच प्रमाणे ते एकाच सरळ रेषेत आकाशात आपल्याला पाहता येणार आहेत.
९. सगळ्यात मोठी पोर्णिमा / सुपरमून – १३ जुलै
या दिवशी चंद्र ९ तास आणि ३७ मिनिटं लवकर पृथ्वीच्या सगळ्यात जवळ येणार आहे. हे अंतर असेल पृथ्वीपासून ३५७,२६४ किलोमीटर! यालाच ‘सुपरमून’ असं म्हणतात. या काळात महासागरांना भरती आणि ओहोटी येण्याची शक्यता आहे.
१०. परसाईड उल्का वर्षाव – १२ ऑगस्ट
दर वर्षी उन्हाळ्यात होणार्‍या या परसाईड उल्का वर्षावात या वर्षी पोर्णिमेमुळे व्यतय येऊ शकतो.
११. ओपोझिशन ऑफ जुपिटर – २६ सप्टेंबर
२०२२ सालची सर्वात विशेष खगोलशास्त्रीय घटना म्हणून या घटनेचा उल्लेख करावा लागेल. पृथ्वी आणि आपल्या सूर्यमालेतला सगळ्यात मोठा ग्रह म्हणजे गुरु सूर्यमालेत एकाच दिशेला येण्याच्या घटनेला ‘ओपोझिशन’ म्हणतात. ऑक्टोबर १९६३ नंतर पहिल्यांदाच सप्टेंबर २०२२ मध्ये आपल्याला ही घटना पाहायला मिळणार आहे. यावेळी सूर्य आणि गुरुमधील अंतर असणार आहे ५९१.२ लाख किलोमीटर!
(Image credit: NASA/JPL-Caltech)
१२. खंडग्रास सूर्यग्रहण – २५ ऑक्टोबर
या प्रकारच्या सूर्यग्रहणात चंद्राची सावली मुख्यत्वेकरून पृथ्वीच्या उत्तर ध्रुवातल्या भागांवर पडते. हे सूर्यग्रहण ग्रीनलंडच्या पूर्व भागातून, तसंच संपूर्ण आयर्लंड आणि युरोप मधून त्याचप्रमाणे उत्तरपूर्व आफ्रिका, तर पश्चिम आणि मध्य आशियात दिसेल.
१३. संपूर्ण चंद्रग्रहण – ८ नोव्हेंबर
हे चंद्रग्रहण उत्तर अमेरिका, हवाई बेटे, पूर्व आशिया, इंडोनेशिया, न्यूझीलंड आणि अर्ध्या ऑस्ट्रेलियात दिसेल.
=====
हे देखील वाचा: हा ज्वालामुखी इतका जोरात भडकला की अवकाशातूनसुद्धा तो दिसला!
=====
१४. चंद्र-मंगळ युती – ७-८ डिसेंबर
७ डिसेंबरच्या संध्याकाळी पूर्ण चंद्र मंगळ ग्रह ओलांडून प्रवास करणार आहे. यामुळे उत्तर अमेरिका खंडावर सावली पडणार आहे.
१५. जेमिनाईड उल्का वर्षाव – १३-१४ डिसेंबर
साधारणतः दर वर्षी होणार्‍या उल्का वर्षावांमधे जेमिनाईड उल्का वर्षाव महत्वाचे मानले जातात. अत्यंत तेजस्वी डोळे दिपून टाकेल असा हा उल्का वर्षाव दरवर्षीच्या डिसेंबरमध्ये मध्यरात्री होतो.
ही होती २०२२ सालात घडणार्‍या विशेष खगोलशास्त्रीय घटना आणि त्याबद्दलची अगदी थोडक्यात माहिती. समस्त खगोलप्रेमींसाठी ही एक मेजवानीच आहे. शक्य असेल त्यांनी या घटना नक्की अनुभवा.
– निखिल कासखेडीकर
